دانستنیها هوش برتر

طب ایرانی بر پایه نظریه اخلاط چهارگانه (سودا، صفرا، بلغم و خون) و نیز مفاهیم «مزاج» و کیفیت‌های چهارگانه سردی، گرمی، تری و خشکی بنا شده است. هر انسانی به طور سرشتی و ژنتیکی دارای طبیعت یا مزاجی است که موجب ویژگی‌های خاص جسمی، روحی و اخلاقی در وی می‌شود و رابطه او با دنیای پیرامونش و از جمله خوراکی‌ها را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در جهان آفرینش، علاوه بر انسان‌ها، همه جانداران و حتی موجودات بی‌جان، رنگ‌ها، تصویرها، هواها، اقلیم‌های جغرافیایی و... طبع و مزاج خاص خود را دارند. هر ماده غذایی هم، بسته به طبع و مزاج خود، وقتی وارد بدن می‌شود موجب تولید نسبتی از اخلاط چهارگانه و ایجاد کیفیاتی در بدن می‌گردد. مثلاً کاهو، طبع سرد و تر دارد یا زنجبیل، گرم و خشک است.
انتخاب‌های مناسب با نوع مزاج
هر کس بسته به طبع و مزاج خود، باید خوراکی‌های مناسب حال خود را برگزیند و بیشتر آن‌ها را مصرف می‌کند. به عنوان مثال، فردی که طبع گرم دارد، باید غذاهای سردی‌افزا مصرف کند تا گرمی زیادی او تعدیل شود و در تندرستی و تعادل جسمی و گوارشی به سر ببرد. چنین فردی باید کمتر گرمی بخورد و موقع خوردن غذاهای گرم به اصلاح و تعدیل آن‌ها توجه داشته باشد.
البته تذکر دوباره این نکته، مهم است که «مصلح» ها لزوماً و صرفاً به اصلاح عوارض و کیفیات بد خوراکی‌ها مربوط نیستند و دیگر اینکه گاهی برای یک خوردنی یا نوشیدنی، مصلح‌های مختلفی بر اساس فرد خورنده یا دیگر شرایط محیطی توصیه شده است.
چند نمونه مهم
* مصلح باقلا: باقلا می‌تواند موجب نفخ و احساس سنگینی در سر و کاهش حافظه و همچنین دیدن خواب‌های آشفته و ایجاد خارش بدن شود. به همین خاطر توصیه شده پوست آن را بکنند و در آب بجوشانند و آب آن را دور بریزند و سپس بپزند و با روغن بادام و ادویه گرمی چون آویشن، گلپر، فلفل، پونه، دارچین و قرنفل (میخک) میل کنند.

* مصلح عدس: عدس برای افراد سوداوی‌مزاج و کسانی که دچار ضعف بینایی، بواسیر، برخی مشکلات گوارشی و ادراری هستند، مناسب نیست و زیاد خوردن آن موجب غلظت خون، کاهش بینایی، برخی مشکلات روحی چون اندوه و افسردگی، ایجاد برخی توده‌ها و ورم‌ها، قولنج، بواسیر، مشکلات قاعدگی، کاهش میل جنسی، دیدن خواب‌های مشوش و... می‌شود. مصلح عدس، پختن آن با روغن کنجد تازه یا روغن گاو و سرکه یا جو و خوردنش با گوشت یا گلپر است.

* مصلح ماهی: کیفیت غالب در ماهی‌ها، تری است. ماهی‌های دریای خزر بیشتر سرد و ترند و ماهی‌های خلیج پارس، بیشتر گرم و تر. به همین خاطر خوردن ماهی‌ها همراه با دوغ و ماست و سرکه و ترشی‌ها و دیگر خوردنی‌های افزاینده سردی و تری یا خوردن ماهی در فصل‌های سرد به‌ویژه زمستان بسیار نهی شده است. به همین خاطر است که در پختن ماهی‌ها از سبزی‌ها و ادویه گرم و مایل به خشکی استفاده می‌شود و به همراه آن، زیتون، سیر، دارچین، زنجبیل، فلفل، جوز هندی، گردو و خرما مصرف می‌گردد.
* مصلح ماست و دوغ: ماست و دوغ سرد و تر است و هرچه ترش‌تر و رقیق‌تر باشد، سردی و تری آن بیشتر خواهد بود. خوردن ماست برای افراد سردمزاج و کسانی که معده‌های سردی دارند مناسب نیست، دیرهضم است و مواد نامناسبی تولید می‌کند که به درد بدن نمی‌خورند و می‌توانند موجب بیماری‌های گوارشی، پوستی، عصبی و مفصلی شوند.
مصلح ماست هم ادویه گرم چون نعنا، پونه، گل‌سرخ، کاکوتی، زنیان، فلفل سیاه، آویشن، سیاهدانه و به‌ویژه زنجبیل است.
* مصلح برنج: طبیعت برنج خشک است اما در گرمی و سردی آن، حکما اختلاف دارند و بعضی آن را سرد، بعضی گرم و بعضی معتدل دانسته‌اند. حقیقت آن است که برنج «مرکب‌القوی» است و در گرم‌مزاجان، گرمی و در سردمزاجان، سردی پدید می‌آورد. البته روش پخت برنج هم مهم است زیرا اگر آن را در آب بجوشانند و آبکش کنند و چلو بپزند، جرم آن، سرد و آب آن، گرم می‌باشد اما اگر کته و یا دم‌پخت کنند، مایل به گرمی خواهد بود. توصیه شده برنج را به‌ویژه افراد سردمزاج با زیره، زعفران و شوید میل کنند.
* مصلح شیر، کره و خامه: کره، روغن و دیگر چربی‌ها و خوردنی‌های چرب، موجب تضعیف و رخوت معده می‌شوند و اشتهای فرد را از بین می‌برند و در صورت زیاده‌روی موجب اسهال می‌شوند. به همین خاطر توصیه شده این مواد همیشه به همراه نمک، شکر، عسل، مربا و... خورده شوند.
مصلح پنیر: مغز گردو، آویشن، سبزی‌های معطر، سیاه‌دانه، کنجد و زیره سیاه
مصلح سالاد خیار و گوجه و کاهو: هویج+روغن‌زیتون و انواع ادویه بسیار گرم مانند دارچین، زیره، پونه، نعناع و ...
مصلح مرکبات: گلپر، نمک و عسل
مصلح عام غذاهای گرم: سکنجبین
مصلح عام غذاهای سرد: عسل
مصلح گوشت‌های گرم: گشنیز، سماق و مرزه